Σπύρος Ν Νίκας
Ρευματολόγος
Είναι γνωστό και καλά τεκμηριωμένο ότι τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η περίοδος πάντως του καλοκαιριού είναι μια μάλλον ευνοϊκή για την πορεία των ρευματικών νοσημάτων περίοδος, αφού συχνά επιδείνωση φλεγμονωδών συμπτωμάτων φαίνεται να υπάρχει, τουλάχιστον όσων αφορά την Ρευματοειδή Αρθρίτιδα, την άνοιξη και τον χειμώνα (1, 2). Επίσης, την περίοδο του
καλοκαιριού είναι μειωμένη η συχνότητα των εποχικών λοιμώξεων, άρα οι ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς βρίσκονται σε μικρότερο κίνδυνο για λοιμώξεις (οι οποίες με τη σειρά τους, εκτός των άλλων, είναι σε θέση να πυροδοτήσουν έξαρση του αυτοάνοσου νοσήματος).
Από την άλλη, υψηλά επίπεδα ζέστης πιθανώς να αποτελέσουν στρεσσογόνο παράγοντα σε κάποιον με ρευματικό νόημα, γεγονός που θα μπορούσε θεωρητικά να προκαλέσει μια έξαρση νοσήματος (3). Η περίοδος τέλος του καλοκαιριού συνοδεύεται από προβλεπόμενες άδειες-απουσίες ιατρών και νοσηλευτών, κάτι που σημαίνει μικρότερη δυνατότητα επαφής – πρόσβασης, για κάποιο διάστημα, στον θεράπων ιατρό ή το αρμόδιο ρευματολογικό κέντρο, κυρίως για επείγοντα περιστατικά.
Ειδικές οδηγίες σχετικά με τον χειρισμό ή προφυλάξεις για ασθενείς με ρευματικά νοσήματα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού δεν έχουν συγκεντρωτικά δημοσιευθεί. Προφανώς ισχύουν οι γενικές συστάσεις, κυρίως σε ημέρες καύσωνα και κυρίως για ρευματοπαθείς μεγάλης ηλικίας με συνοσηρότητα (χρόνια καρδιαγγειακά και
αναπνευστικά προβλήματα, λήψη διουρητικών κα(4).
Από την κλινική μας εμπειρία, για την περίοδο του καλοκαιριού, θα προτείναμε :
- ειδικά οι ασθενείς με Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο, θα πρέπει να αποφεύγουν συστηματικά την έκθεση στον ήλιο. Κάτι τέτοιο (κυρίως UVB ακτινοβολία) σχετίζεται σημαντικά με σοβαρή επιδείνωση δερματολογικών βλαβών αλλά και έξαρση νοσήματος.(5)
- Συνιστώνται καλή και συχνή αντιηλιακή προστασία (δείκτης > 30), αποφυγή έκθεσης σε ώρες υψηλής ηλιακής
ακτινοβολίας, προστασία με μακριά μανίκια και «πλούσια» σκιά (πχ όχι απλή ομπρέλα). Το ίδιο ισχύει και για άλλα φωτοευαίσθητα εξανθήματα, όπως πχ αυτά της δερματομυοσίτιδας. Οι ασθενείς όμως αυτοί, είναι έτσι, υψηλού κινδύνου για έλλειψη βιταμίνης D, κάτι για το οποίο θα πρέπει να ελέγχονται περιοδικά. Από την άλλη, ασθενείς με ψωριασική αρθρίτιδα, είναι πολύ πιθανό να δουν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού βελτίωση, τουλάχιστον στο θέμα του ψωριασικού εξανθήματος, μιας και ο ήλιος εδώ φαίνεται να έχει ευεργετική
δράση. - Ασθενείς με σύνδρομο Sjögren θα πρέπει να αποφεύγουν έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες, διότι αυτό επιδεινώνει συμπτώματα ξηρότητας σε μάτια και στόμα. Για τους ίδιους λόγους συνιστάται επαρκής και συχνή τοπική και συστηματική (πόσιμα υγρά) ενυδάτωση. Χρήση γυαλιών ηλίου (μεγάλο μέγεθος και εφαρμοστά στα μάτια) προστατεύουν και διατηρούν την υγρασία στο μικροπεριβάλλον των ματιών. Συνιστάται επισης επαρκής υγρασία κλειστών χωρών (προσοχή σε ακατάλληλα κλιματιστικά ή αφυγραντήρες)
- Η άσκηση στο νερό (θάλασσα, πισίνα) αποτελεί εξαιρετικής ποιότητας αερόβια άσκηση, ειδικά για άτομα με μυοσκελετικά προβλήματα (αφού η άνωση αντιρροπεί την φόρτιση μιας πάσχουσας αρθρικής περιοχής). Συνυπολογίζοντας και την γνωστή ευεξία με την επαφή του σώματος με το υγρό στοιχείο, άσκηση στο νερό ενθαρρύνεται και συνιστάται (ειδικά σε άτομα με ινομυαλγία, αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα ή οστεοαρθρίτιδα). Σε ασθενείς πάντως με συστηματική σκληροδερμία, η θερμοκρασία του νερού θα πρέπει να είναι ικανοποιητικά ανεκτή, ώστε να αποφευχθούν εξάρσεις φαινομένου Raynaud
- Αντίθετα, υπερβολική ενασχόληση με εποχικές εργασίες πχ κήπου – καθαριότητας εξοχικού κα , μάλλον συνοδεύονται από εξάρσεις σε περιοχικά σύνδρομα (αυχεναλγία, οσφυαλγία, ωμαλγία, σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα)
- Η μεσογειακή δίαιτα (ελαιόλαδο, όσπρια, ανεπεξέργαστα δημητριακά, φρούτα και λαχανικά), αποτελεί μια εξαιρετικά χρήσιμη «καλοκαιρινή» διατροφή, η οποία , σε κάποιο βαθμό , συνεισφέρει στην καλύτερη πορεία (πόνος, φυσική δραστηριότητα) των ρευματικών νοσημάτων (6)
Βιβλιογραφία
1 Feldthusen C, Grimby-Ekman A, Forsblad-d’Elia H, Jacobsson L, Mannerkorpi K. Seasonal
variations in fatigue in persons with rheumatoid arthritis: a longitudinal study. BMC Musculoskelet
Disord. 2016;17:59. Published 2016 Feb 4. doi:10.1186/s12891-016-0911-4
2 N. Iikuni, A. Nakajima, E. Inoue, E. Tanaka, H. Okamoto, M. Hara, T. Tomatsu, N. Kamatani, H.
Yamanaka, What’s in season for rheumatoid arthritis patients? Seasonal fluctuations in disease
activity, Rheumatology, Volume 46, Issue 5, May 2007, Pages 846–848,
3 Hassett AL, Clauw DJ. The role of stress in rheumatic diseases. Arthritis Res Ther. 2010;12(3):123.
doi:10.1186/ar3024
4 https://www.moh.gov.gr/articles/health/dieythynsh-dhmosias-ygieinhs/ygieinhperiballontos/5536-prolhpsh-twn-epiptwsewn-apo-thn-emfanish-ypshlwn-thermokrasiwn-kaikayswna-egkyklios-2018
5 What Causes Lupus Flares? Fernandez D, Kirou KA. Curr Rheumatol Rep. 2016 Mar;18(3):14.
6 The effects of the Mediterranean diet on rheumatoid arthritis prevention and treatment: a
systematic review of human prospective studies. Forsyth C, Kouvari , D’Cunha NM Rheumatol Int.
2018 May;38(5):737-747